Prebendehuis en stins

Op de hoek van de Grote en de Kleine Kerkstraat (waar deze beide straten uitkomen op het plein tegenover de Oldehove, zie op de plattegrond letter F) stond ooit de Saecklema-stins. Een stins is een middeleeuwse verdedigbare toren of woonhuis. Het Friese woord stins betekent steenhuis.

Direct ernaast, op de hoek van de Rochebrunesteeg tegenover de Princessehof, stond het prebendehuis van het Sint Christophorileen tot Oldehove, dat in 1480 door de erfgenamen van Gerrijt van Belcum was aangekocht als woning voor de prebendepriester. Een leen is een studiebeurs. Prebende komt van het Latijnse praebenda, toelage. Een prebend of prebendarius was een jonge priester die geen pastorale zorg hoefde te verlenen maar enkel zielsmissen moest lezen. Volgens een ordonnantie uit 1539 mochten vrije prebenden "beseten en gehouden worden bij persoonen, mindere van jaeren, ende die gheen priester en zijn om daerop ter scholen geleyt te wordene".

De Saecklema-stins werd waarschijnljk rond 1450 of al eerder gebouwd door een lid van de familie Saecklema of Saeckma uit de grietenij Dantumadeel, een gemeente onder Dokkum. Een van de latere Saecklema's was grietman (rechter-bestuurder) in Dantumadeel.

In 1594 wordt "zeecker huysinghe ende stins staande op de hoeck van de groote ende cleene Kerckstraate, Zaackema huys genaampt" verkocht door Dr. Joannes Tyara, waarschijnlijk namens de erven van de genoemde grietman. De koper van het huis en de stins is een metselaar die vrijwel zeker tot sloop is overgegaan en ter plaatse met het nog bruikbare afbraakmateriaal enkele nieuwe huizen heeft opgetrokken. Dat was een lucratieve handel in de snel groeiende stad, die in de 16e eeuw vrijwel verdubbelde. Dit betekende echter wel het einde van een van de eerste adellijke huizen van Leeuwarden. Van de stins is niets meer terug te vinden.

Bronnen: Stinsen in Friesland: Saecklemastins * Wikipedia: stins - grietman * Encyclopedie van Friesland: leen * vrijleen en prebendepriester * Etymologiebank: prebende